Osoby, które uważały w szkole na lekcjach historii na pewno wiedzą, że w polskich lasach na pograniczu Warmii i Mazur, znajdowała się jedna z kwater Adolfa Hitlera. Mając wolny weekend, postanowiliśmy ją zwiedzić i podzielić się z Wami opisem tego obiektu.
Kwatery Adolfa Hitlera
Już od pierwszych dni ataku nazistowskich Niemiec na Polskę, Adolf Hitler zarządził utworzenie kwatery, która będzie ośrodkiem dowodzenia w czasie wojny. Nie miała swojej stałej siedziby i w zależności od sytuacji na froncie przenoszono ją w różne miejsca. W trakcie trwania wojny takich kwater było łącznie 10. Pierwszą stanowił pociąg „Amerika”. Większość kwater znajdowała się na terenie Niemiec, jednak dwie z nich powstały na terenach Polski.
Wilczy Szaniec (bo to na nim się teraz skupimy), pełnił funkcję głównej kwatery w latach 1941-1944. Jego głównym zadaniem była koordynacja ataku Rzeszy na ZSRR. W składzie kwatery głównej znajdowali się najważniejsi wojskowi i politycy (między innymi szef sił zbrojnych, szef sztabu Wehrmachtu czy kierownik NSDAP).
Budowa kwatery w Gierłożu
O miejscu budowy kwatery miał podobno zadecydować Fritz Todt, szef Organizacji Todt, która zajmowała się budową obiektów wojskowych na potrzeby Trzeciej Rzeszy. Lokalizacja jej na terenie dobrze ufortyfikowanych Prus i naturalne przeszkody wodne w postaci jezior miały chronić ją przed wrogimi wojskami.
Pierwotny plan zakładał, że atak na Rosję będzie łatwy i szybki, a kwatera będzie tylko tymczasowa. Dlatego podczas wydłużającej się kampanii na wschodzie następowało rozbudowywanie tego obiektu, nadające mu bardziej „stały” charakter. Większość materiałów dostarczano za pomocą transportu kolejowego z Niemiec. Do pracy wykorzystywano pewnych i zaufanych robotników (różnych narodowości), którzy nie mogli pracować na budowie dłużej niż pół roku (chciano jak najbardziej utajnić, to co powstawało).
Na terenie „Wilczego Szańca” znajdowało się około 80 obiektów o trwałej konstrukcji (schronów i budynków pomocniczych) i 100 drewnianych baraków. Cała kwatera była starannie maskowana. Dodawano nawet sztuczne drzewa, rozwieszano siarki maskujące, aby nawet z nieba obiekt nie został rozpoznany.
Użytkowanie kwatery
Hitler przybył do Wilczego Szańca w czerwcu 1941 roku i przebywał w nim (z przerwami) do listopada 1944 roku. Łącznie spędził tutaj około 800 dni.
Cała kwatera miała około 250 hektarów powierzchni. Otoczona zasiekami, polem minowym, z wieżami obserwacyjnymi i wartownikami stanowiła małe zbrojne miasteczko. Stała załoga liczyła około 2100 osób – oprócz wojskowych, mieszkali tutaj także fryzjerzy, kucharze, lekarze i inni ludzie umożliwiający funkcjonowanie tego terenu.
Oprócz licznych bunkrów zbudowanych na wypadek nalotów całe życie toczyło się w ceglanych i drewnianych budynkach ukrytych w lesie. Do dyspozycji zamieszkujących były nawet takie atrakcje jak dwa kasyna czy kino.
Nieudany zamach na Adolfa Hitlera
W Wilczym Szańcu miało miejsce wydarzenie, które mogło odwrócić losy historii Europy. 20 lipca 1944 roku, pod przywództwem płk. Clausa von Stauffenberga odbył się zamach (niestety jak wszyscy wiemy, nieudany) na Adolfa Hitlera. Pułkownik Stauffenberg osobiście przyniósł ładunek wybuchowy na naradę z Hitlerem, jednak nie wybuchł on w całości (tylko jeden z ładunków). Zginęły 4 osoby z 24 będących na naradzie, Hitler w został jedynie lekko ranny. Gdyby narada odbyła się tak, jak planowano pierwotnie – w jednym z bunkrów to najprawdopodobniej nawet pojedynczy ładunek wystarczyłby do zabicia wszystkich ludzi będących na naradzie.
Po tym zamachu Hitler stał się obsesyjnie nieufny do swoich doradców, a w ramach odwetu reżim zamordował około 5000 osób będących przeciwnikami Adolfa Hitlera u władzy. Po większą dawkę wiedzy o zamachu (kto, co, czemu itp.) odsyłam do Wikipedii, tutaj by miejsca brakło 😉
Koniec istnienia Wilczego Szańca
Gdy front wschodni zbliżył się niebezpiecznie blisko w okolice Gierłoży, Hitler zdecydował się na ucieczkę w głąb Niemiec. 20 listopada 1944 roku był ostatnim dniem, gdy Wilczy Szaniec był główną kwaterą wojsk. Później wywieziono całą dokumentację i najważniejsze urządzenia.
W styczniu 1945 roku, zabudowania Wilczego Szańca zostały wysadzone – gdy rosyjska Armia zajęła oddalone o 30 km Węgorzewo. Schrony były tak solidne, że do wysadzenia pojedynczego budynku potrzebowano kilka ton trotylu. Według świadków fala uderzeniowa przy wysadzeniach spowodowała pękanie szyb w domach znajdujących się 7 kilometrów dalej.
Trzy dni później do Wilczego Szańca dotarli Rosjanie. Cały obiekt był już zniszczony i zaminowany. Rozminowywanie tego terenu trwało kilka lat, aż do roku 1955. W tych pracach uczestniczyli głównie polscy saperzy. Tylko w latach 1953-55 unieszkodliwiono 54 tysiące min i około 200 tysięcy sztuk amunicji.
W 1959 roku, obiekt ten został udostępniony do zwiedzania.
Czasy obecne, informacje turystyczne
Obecnie Wilczy Szaniec, to głównie wysadzone budynki tego, co kiedyś było prawie że sercem Trzeciej Rzeszy. Jednak w dalszym ciągu jest to warte do odwiedzenia miejsce i jednocześnie żywe muzeum historii. Płatny teren umożliwiający zwiedzenie głównych budynków dawnego „miasteczka” jest otwarty przez 7 dni w tygodniu. Cena wejścia to 20 zł za normalny bilet „w sezonie” i 15 zł poza nim. W tej cenie możemy się przespacerować po pięknych lasach i dowiedzieć się więcej o historii tego miejsca. Każdy z obiektów jest opisany tablicą informacyjną. Ponadto zrekonstruowano barak, w którym dokonano wspomnianego wyżej ataku na Hitlera. Do tego na terenie obiektu jest sporo eksponatów, np. pojazdów używanych przez wojsko w tamtych czasach czy broni. Na pewno wizyta w tym miejscu nie będzie nudna.
Istotne: do zwiedzania warto się przygotować i zaopatrzyć w latarkę i dobre buty odporne na błoto, którego może być sporo. No i warto też zabrać coś na komary 😉
Oficjalne informacje można znaleźć na stronie Nadleśnictwa, zarządzającego terenem: https://wilczyszaniec.olsztyn.lasy.gov.pl/ lub na nieoficjalnej stronie prowadzonej przez pasjonatów: https://wolfsschanze.pl/
Ciekawostki
Miejsce takie jak Wilczy Szaniec jest samo w sobie ciekawe, że ten cały artykuł można potraktować jako „ciekawostkę”. Ale tutaj chciałem jeszcze dodać informacje o gościach, którzy odwiedzili to miejsce. Oprócz samego Hitlera i nazistowskich dygnitarzy (takich jak Hermann Göring, Heinrich Himmler, Martin Bormann, Joachim von Ribbentrop, Hans Frank, Joseph Goebbels, Erich Koch czy Jürgen Stroop) w Wilczym Szańcu byli: Borys III (car Bułgarii), Benito Mussolini (włoski generał), Piere Laval (premier rządu Vichy), Ion Antonescu (premier Rumunii).
Po likwidacji Wilczego Szańca część z drewnianych baraków przewieziono do Warszawy. Pełniły one funkcję hotelów robotniczych dla budowniczych Pałacu Kultury i Nauki (w latach 1952 – 55).