Kraków – Stare Miasto

Artykuł przeczytasz w 7 minuty

Tym razem zabieram was do kolejnego, jakże mi bliskiego miejsca. Mowa o ścisłym centrum Krakowa, czyli dzielnicy Stare Miasto. Z góry chciałbym zaznaczyć, że ze względu na duży potencjał materiałów, w tym artykule pomijam inne ciekawe obszary miasta, jak chociażby Wawel czy dzielnicę Kazimierz.

Wyznacznikiem jak niezwykłe jest to miejsce, może być fakt, że Kraków został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO już w 1978 roku, jako jeden z pierwszych dwunastu obiektów na całym świecie (wraz z takimi miejscami jak Park Narodowy Yellowstone, Skalne Kościoły w Etiopii, Wyspy Galapagos, czy… Kopalnia Soli w Wieliczce ;)).

Szybki skrót historii miasta

Dwa rynki, ratusz i Sukiennice

Sercem większości miast jest punkt centralny, czyli Rynek. Kraków może poszczycić się nawet dwoma (w ścisłym centrum, bo poza centrum ma jeszcze kolejne). Jednak nie jest to ewenement, podobnie jest na przykład we Wrocławiu.

Rynek Główny, trzeci co do wielkości jeśli chodzi o rynki w Polsce (ma wymiary 200 m x 200 m) został wytyczony w 1257 roku, w trakcie lokacji. Rynek ten pełnił typowo miejskie funkcje, to tutaj toczyło się główne życie miasta. Mieszczanie i kupcy zajmowali się handlem, a kaci wykonywali wszelkie kary (w tym wyroki śmierci). W bezpośrednim sąsiedztwie rynku znajdują się ważne budynki (Sukiennice, Wieża Ratuszowa czy Kościół Mariacki), a sam otoczony jest z każdej strony pięknymi, zabytkowymi kamienicami.

Sukiennice – to centralny obiekt obecnego rynku. Od samego początku budowy podlegały wielu przemianom i przebudowom. Obecny ich wygląd to wynik odnowy w stylu renesansowym w XVI wieku, jak też przebudowy, która nastąpiła w XIX wieku. Ich głównym zadaniem było „skupienie” handlu (głównie suknem) w jednym miejscu. Dzisiaj też pełnią funkcje restauracyjne oraz handlowe – sprzedaje się tutaj pamiątki, biżuterię i rękodzieła. Na piętrze znajduje się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku.

Ratusz był sercem administracji każdego miasta w średniowieczu. Ten w Krakowie zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku niestety nie dotrwał do dziś. Z początkiem XIX wieku rada miasta zdecydowała o rozbiórce przyległych spichlerzy. Jednak w trakcie tych prac uszkodzono mury ratusza tak znacznie, że zdecydowano się na jego rozbiórkę. Obecnie pozostała tylko wieża ratuszowa zbudowana w XV wieku. Podczas spaceru obok wieży możecie zobaczyć makietę prezentującą czasy świetności tej części rynku.

Mały Rynek znajduje się obok Rynku Głównego, tuż za Kościołem Mariackim. Został wytyczony w trakcie lokacji miasta jako rynek pomocniczy. Ma wymiary 110 m × 30 m. W czasach średniowiecza handlowano tam głównie mięsem. Obecnie jest to plac pomocniczy przy organizacji różnych miejskich imprez czy festiwali.

Kościoły na Starym Mieście

Ciężko powiedzieć czy można określić Kraków miastem kościołów, jednak na pewno liczba ta jest imponująca. W samej centralnej części jest ich aż 18 (a to naprawdę nieduży obszar). W całym mieście znajduje się ich 136. Jednak żeby was nie zanudzić, to nie będę omawiał ich wszystkich, a tylko 4 ciekawsze, które możecie zobaczyć na panoramach.

Kościół Mariacki – jest chyba najbardziej rozpoznawalnym (wraz z Wawelem i Sukiennicami) budynkiem miasta. Jego pełna nazwa brzmi Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Zbudowany w stylu gotyckim w XIV wieku na ruinach poprzedniego kościoła romańskiego. Ma dwie charakterystyczne wieże o wysokości 82 i 69 metrów. Z jednej z nich co godzinę wykonywany jest na cztery strony świata Hejnał mariacki. Kościół wraz z wieżą można zwiedzać. W prezbiterium znajduje się przepiękny rzeźbiony ołtarz autorstwa Wita Stwosza. Kościół Mariacki jest punktem, którego nie należy pomijać odwiedzając Kraków po raz pierwszy.

Kościół św. Wojciecha – znajduje się po południowej stronie rynku i sprawia wrażenie dość nietypowego (jeśli chodzi o lokalizację). To prawie najmniejszy i najprawdopodobniej najstarszy kościół w mieście. Został zbudowany w miejscu, gdzie według tradycji miał głosić kazania święty Wojciech. Pierwotnie romański, jednak w XVII i XVIII wieku został przebudowany w stylu barokowym. Kościół jest otwarty zarówno dla wiernych, jak i turystów.

Kościół św. Andrzeja – położony w połowie ul. Grodzkiej będącej częścią Traktu Królewskiego. Zbudowany pod koniec XI wieku do dzisiaj zachował swoją oryginalną bryłę romańskiego kościoła obronnego. Wnętrza po licznych przebudowach są obecnie barokowe.

Tuż obok jest XVII wieczny kościół pw. św. Piotra i Pawła. Ufundowany przez króla Zygmunta III Wazę, zaprojektowany w stylu barokowym przez włoskich architektów. W środku znajduje się najdłuższe w Polsce (46,5 m) wahadło Foucaulta pozwalające pośrednio zaobserwować ruch obrotowy Ziemi.

Planty i pozostałości średniowiecznych murów

Po zniszczeniu miasta przez najazd tatarski w 1241 roku zaczęto myśleć o obronie tak ważnego miasta. Od końca XIII wieku, gdzieś do połowy XIV wieku obwarowano całe miasto (będące obecnie obszarem Starego Miasta). Umocnienia stanowił podwójny, kamienno-ceglany mur wysoki na 2 i 7 metrów oraz fosa. Wewnętrzny, wyższy mur był wzmacniany przez wysokie baszty, których było aż 47 wliczając baszty bramne. Każdą z baszt zajmował się określony cech rzemieślników (stąd ich nazwy). Do miasta można było dostać się wyłącznie przez jedną z 7 bram miejskich, które były dobrze strzeżone. Fosa była głęboka na około 3.5 metra i szeroka na 6-10 metrów

Niestety od XVII wieku stan obwarowań się pogarszał. Były nieremontowane i przestały służyć obronie miasta. Na początku XIX wieku cesarz Franciszek I nakazał zasypanie fosy i ich rozbiórkę. Dzięki wstawiennictwu jednego z profesorów architektury udało się część murów zachować jako zabytkowe relikty. Pozostawiono niewielki fragment przy Bramie Floriańskiej. Oprócz samej bramy zachowały się trzy baszty (Ciesielska, Stolarska i Pasamoników), fragment murów i XV-wieczny Barbakan.

Gdy mury przestały służyć miastu tereny je okalające zostały zaniedbane. Pełniły wówczas funkcje śmietnisk i ujść ścieków. Feliks Radwański (ten sam, który przyczynił się do uratowania fragmentów murów) zaproponował budowę parku miejskiego. Park ten objął teren dookoła Starego Miasta. Grunty zostały wyrównane, zasadzono dużą liczbę drzew, wytyczono alejki. Tak oto, powstało miejsce spacerów i spotkań towarzyskich o powierzchni 21 hektarów w samym środku miasta – Planty.

Dzisiaj po różnych perturbacjach, to na szczęście dalej miejsce spacerów i relaksu. Po rewitalizacji pod koniec XX wieku możemy przejść się dookoła tego parku, zobaczyć dawny przebieg murów oraz rozmieszczenie baszt obronnych i bram miejskich.

Turystyka w Krakowie

Kraków jest oczywiście pełen miejsc wartych zobaczenia. Nawet samo Stare Miasto jest pełne zaskakujących zabytków, nie wspominając o innych obiektach jak Wawel, czy dzielnica Nowa Huta albo Kazimierz (które na pewno kiedyś będą tutaj opisane osobno). Ale oprócz miejsc wymienionych wyżej zachęcam także do odwiedzin podziemi rynku.

Od kilku lat pod Rynkiem Głównym funkcjonuje podziemne muzeum. W interaktywny sposób przedstawia historię całego miasta (i to w sposób znacznie lepszy niż mój artykuł ;)). To obowiązkowe miejsce do odwiedzenia przez turystów. Wejście do podziemi znajduje się w budynku Sukiennic, gdzie wcześniej dobrze zakupić bilet online: https://muzeumkrakowa.pl/oddzialy/rynek-podziemny.

Oprócz tego warto przespacerować się ulicą Kanoniczą (odchodzącą od placu Marii Magdaleny z panoramy nr 4). To najstarsza ulica miasta, na której znajdowały się domy kanoników (księży zarządzających katedrą). Do dziś zachowało się tam wiele renesansowych i barokowych kamienic ze zdobionymi portalami.

Jednak Kraków i jego Stare Miasto to nie tylko zabytki. To także ciekawe oraz nietypowe festiwale, które corocznie odbywają się na jego ulicach. Jarmark Wielkanocny (na wiosnę) – sprzedawane lokalne wyroby i rękodzieło. Wielka Parada Smoków (czerwiec) – widowisko plenerowe z pokazem pirotechnicznym. Lajkonik (czerwiec) – pochód brodatego jeźdźca będącego jednym z symboli miasta. Parada Jamników (sierpień) – pochód właścicieli z sympatycznymi czworonogami. Festiwal Pierogów (sierpień) – impreza kulinarna na Małym Rynku z lokalnymi wyrobami. Konkurs szopek krakowskich, Targi Bożonarodzeniowe (grudzień) – tradycja budowania misternych szopek, ich pokaz i dodatkowo sprzedaż świątecznych przysmaków czy rękodzieła. Jak widzicie, wiele się dzieje, a to zaledwie wycinek tego, co czeka na turystę w tym pięknym mieście.

Ciekawostki

O tym mieście można by pisać i pisać. Interesujące historie czają się za każdym rogiem. W końcu niejedna książka powstała na ten temat, a ten blog ma na celu tylko zachęcać do eksploracji miejsc we własnym zakresie :). Na koniec dorzucę jeszcze wybiórczo kilka ciekawostek, o których na pewno nie wszyscy wiedzą.

Sto lat temu centrum miasta wyglądało zupełnie inaczej niż dziś. Była to głównie przestrzeń mieszkalna i handlowa dla krakowian. Po placu jeździły tramwaje i samochody, a dookoła rosły szpalery drzew. Pierwsza fala rewolucji nadeszła w 1952 roku, gdy z Rynku zniknęły tramwaje (do dzisiaj np. na ulicy Floriańskiej czy Grodzkiej są resztki torów). Kolejny przełomowy moment to rok 1979, gdy ścisłe centrum zamknięto dla powszechnego ruchu samochodowego. W końcu ostatni etap, to remont w latach 2005-2010, gdzie przeprowadzono prace odkrywające podziemia miasta wymieniając bruk i zostawiając Rynek Główny w stanie, który możemy podziwiać po dzień dzisiejszy.

Pod koniec XIV wieku w Krakowie powstał pierwszy w Polsce i drugi w środkowej Europie uniwersytet. Początkowo nazywany Akademią Krakowską, później przemianowany na znany do dzisiaj Uniwersytet Jagielloński. Studiowali na nim między innymi Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski, Jan III Sobieski czy Stanisław Lem. Warto odwiedzić najstarszy budynek tej uczelni – Collegium Maius znajdujące się przy ulicy Jagiellońskiej 15. Ten wyjątkowy dziedziniec ze względu na wspaniale zachowane arkady zrobi wrażenie chyba na każdym.

Na koniec legenda o tym, czemu wieże kościoła Mariackiego są różnej wysokości. Otóż ponoć pod koniec XIII wieku dwóch braci murarzy konkurowało ze sobą budując osobno wieże kościoła. Kiedy młodszy zorientował się, że jego wieża jest niższa zamordował swojego brata. By zyskać sławę dokończył budowę wieży północnej, a południową kazał tylko nakryć kopułą. Jednak wyrzuty sumienia nie dawały mu spokoju, dlatego wbił sobie nóż w serce i rzucił się z wieży. Dzisiaj na pamiątkę tej legendy nóż, którym dokonano morderstwa wisi przykuty łańcuchem w Sukiennicach.