Zadar – stolica północnej Dalmacji

Artykuł przeczytasz w 3 minuty

Jadąc z Poreč, dalej na południe Chorwackim wybrzeżem postanowiłem zahaczyć o kilka miejsc. Jednym z nich było miasto Zadar, leżące w północnej części krainy, jaką jest Dalmacja. Muszę od razu przyznać, że nie nastawiałem się tutaj na jakieś wielkie zwiedzanie. Ot raczej taki mały spacerek po mieście, żeby zobaczyć co jest gdzie. Tak czy tak mogę wam opowiedzieć, co tutaj można zobaczyć, gdybyście przypadkiem odwiedzili Zadar.

Początki osadnictwa

Już w IV wieku przed naszą erą na terenie dzisiejszego Zadaru istniała osada plemienia Ilirów. 300 lat później panowanie nad tymi terenami przejęli Rzymianie, dokonując znaczącej rozbudowy. W średniowieczu Zadar był na tyle istotnym ośrodkiem handlowym, że uzyskał status wolnego miasta. Dopiero w X wieku uznał panowanie królów chorwackich. Później przewinęli się tutaj wenecjanie, też mocno rozbudowując miasto. Następnie aż do pierwszej wojny światowej rządzili Austriacy. Okres międzywojenny to duży zamęt w historii tego miasta, które przechodziło z rąk do rąk. Dalsze losy są zbliżone do losów całego kraju, Jugosławia i wszelkie zamęty z tym związane 😉

Stare miasto i mury obronne

Miasta nadmorskie (zwłaszcza w akwenie Morza Śródziemnego) rozwijały się w inny sposób niż miasta Europy typowo kontynentalnej. Tutaj centrum było bardzo blisko morza i portu. Jego dalsza rozbudowa następowała w głąb lądu. Miasta „kontynentalne” skupione były wokół głównego placu (czasem kościoła czy zamku) i rozbudowały się wokół. Obecne „stare miasto” Zadaru leży właśnie na takim małym półwyspie od strony morza. Jest obudowane częściowo murami zachowanymi z czasów, gdy Zadar był jednym miast należących do Republiki Weneckiej.

W XVI i XVII wieku, gdy był on nękany atakami ze strony Imperium Ottomańskiego, wenecjanie postanowili umocnić obronę miasta. Po trwającej przez 40 lat budowie zyskał on duży system obronny, którego fragmenty możemy oglądać do dzisiaj. Co prawda z pierwotnych 30 bram, zachowało się tylko 8 – ale i tak w 2017 roku, trafiły one na listę UNESCO pod wpisem „Wenecki system obronny z XV-XVII wieku”. Wpis dotyczy 6 miejsc we Włoszech, Chorwacji i Czarnogórze.

Forum Romanum

W I wieku p.n.e., miasto rządzone przez rzymian zostało przemianowane na Iadera. Na polecenie cesarza Oktawiana Augusta, wybudowano tutaj forum romanum (czyli „plac rzymski”) – główne centrum starożytnych miast z kręgu kulturowego rzymian. Wokół placu otoczonego kolumnadami i portykami były ustawione sklepy. Znajdowały się też tutaj świątynie rzymskich bogów: Jowisza, Junony i Minerwy.

Niestety te wspaniałości stały się ofiarą trzęsienia ziemi, które nawiedziło okolice w VI wieku. Do dzisiaj zostały tutaj schody, chodnik i dwie antyczne kolumny – z czego jedna z nich będąca pręgierzem, stoi dalej na swoim pierwotnym miejscu. Pozostałe materiały posłużyły za budowę innych budynków w Zadarze. Co ciekawe, te zabytki były przez lata ukryte. Odkryto je na nowo dopiero po bombardowaniu miasta w 1944 roku, gdy sporo domów mieszkalnych w centrum zostało zniszczonych.

Kompleks chrześcijański

Podobnie jak i w Poreč, tak i tutaj istniał pewien kompleks świątyń chrześcijańskich. Od 2005 roku trwają starania o wpisanie go na listę UNESCO (na razie jest na tymczasowej liście). W jego skład wchodziłyby:

Katedra św. Anastazji – najważniejszy dla chrześcijan z okolic Zadaru kościół, siedziba archidiecezji. Zbudowana na przełomie XII i XIII wieku, jednak posiada też starsze fragmenty z IX-XI wieku. Fasada katedry (w stylu romańskim) uważana jest za najpiękniejszą w całej Dalmacji.

Tuż obok, możecie zobaczyć kościół św. Donata – z ciekawą i nietypową bryłą. Zbudowany w IX wieku w stylu wczesnoromańskim, przez ówczesnego biskupa Zadaru – Donata. Ma cylindryczny kształt, a do jego budowy użyto materiałów pochodzących z pobliskiego forum romanum. Kościół od dawna jest pusty i nie pełni żadnych funkcji religijnych. Ze względu na dobrą akustykę, odbywają się tutaj koncerty muzyki poważnej.

Z drugiej strony Forum Romanum znajduje się zbudowany w XI wieku klasztor benedyktynek wraz z kościołem św. Marii. Założyła go mieszczanka imieniem Čika. Gdy owdowiała, sama została zakonnicą. Jest ona znana ze stworzenia najstarszego w Europie modlitewnika do prywatnych modlitw (obecnie znajduje się on w bibliotece w Oxfordzie).

Inne atrakcje miasta

Jedną z najciekawszych atrakcji miasta są Morskie Organy (chorw. morske orgulje). To ciekawa budowla, która powstała w 2005 roku na nabrzeżu. Marmurowe schody ze wbudowanymi rurami wydają dźwięki pod wpływem fal i pływów morskich. Nigdy czegoś takiego wcześniej nie widziałem (ani nie słyszałem) – bardzo fajna ciekawostka. Znajdują się tutaj.

W kościele św. Szymona, nad ołtarzem, znajduje się skrzynia z relikwiami świętego. Pochodzący z XIV wieku sarkofag jest unikalny na skalę światową. Skrzynię z drzewa cedrowego, pokrywają średniowieczne złocenia przedstawiające sceny z życia świętego. Raz do roku – 8 października o godzinie 8:30, unoszony jest wierzchołek skrzyni, w którym za szkłem można zobaczyć ciało świętego wraz z wieloma drogocennymi darami od królowej.

Osoby, które oprócz architektury lubią także „zwiedzać” kulinarnie, powinny spróbować likieru maraschino. Ten specjał pochodzący z zadarskiego klasztoru jest produkowany z gorzkiej odmiany dzikiej wiśni (zwanej maraska) rosnącej w Dalmacji. W mieście odbywa się festyn związany z tym napojem.